Enflasyonla gayret siyasetleri ekseninde bu yıl iş dünyası açısından yüksek faizler, finansa erişim zahmeti, yatırımları durdurma, konkordatolarda artış üzere problemlerin gölgesinde geçti. Türkiye’nin en büyük bağımsız iş dünyası örgütü Türk İş Dünyası Konfederasyonu (TÜRKONFED) Başkanı Süleyman Sönmez, 2025’in de 2024’ün problemleri ile geleceğini vurguladı. Kamunun hanehalkını, gerçek kısmı enflasyonun düşeceğine inandırması gerektiğinin altını çizen Sönmez, “Vatandaş pazardan domatesini alırken, bir dahaki sefere o domatesin fiyatının artmayacağına inanmalı” dedi.
TÜRKONFED Başkanı Süleyman Sönmez
Öne çıkan başlıklar
– İş dünyası yakın gelecek öngörüleri yapmakta hala zorlanıyor.
– Yüksek faiz, borç maliyeti ve jeopolitik belirsizlikler hala risk.
– Kayıt dışı ile çabanın kuralları şeffaf olarak paylaşılmalı.
– Emek ağır kesimlere yönelik istihdam takviyesi geliştirilmeli.
– Ekonomimiz ücret-enflasyon kısır döngüsünden çıkmalı.
– Bölgeler ortası kalkınma, azamî seviyede birbirine yakınlaştırılmalı.
‘TOPLUM İNANMALI’
Merkez Bankası’nın enflasyon iddialarına değinen Sönmez, yıllık enflasyonun 2026’dan evvel yüzde 20’nin altına inmesini beklemenin optimist bir yaklaşım olduğunu vurguladı. Hanehalkının enflasyonun düşeceğine hala inanmadığının altını çizen Sönmez, “Rasyonel siyasetlerin, inandırıcı davranışlarla desteklemesi koşul. Kamu maliyesinde tasarruf bu noktada çok değerli. Toplumun inanmasını sağlamak lazım. Enflasyonun buradaki en büyük ruhsal kırılma noktası bu. Kamu hanehalkını, gerçek kesiti enflasyonun düşeceğine inandırmalı” diye konuştu. İktisattaki olumsuz tablonun en çok çalışan kesiti etkilediğini söyleyen Sönmez, şunları kaydetti:
‘PAYIMIZA DÜŞENİ ALDIK’
“Ülkedeki bu pahalılık, alım gücünü neredeyse yok edecek noktaya getirdi. İş dünyası olarak da biz hissemize düşeni aldık, almaya da devam ediyoruz. Bilhassa yüksek faizler, girdi maliyetleri, vergi adaleti ortada. Yüksek enflasyonla gayret sürecinde ülke olarak, bu bedeli, acı reçeteyi ödeyeceğiz demiştik. 2023’te öngördüğümüz tablo bu yıl adım adım gerçekleşti.”
Enflasyonla uğraşta kamunun elini taşın altına koyması gerektiğini vurgulayan Sönmez, kamuda tasarrufun ise yalnızca belirli kısımlarda değil, kümülatif olarak yapılması gerektiğinin altını çizdi.
Kamuda alınması gereken önlemlerle ilgili Sönmez, “Öngöremediğimiz masraflarımız var. Kamu maliyesinin kendi tasarrufları çerçevesinde ihale sistemi var, teşvikler var. Örneğin teşvik sistemini veriyoruz, bölgesel ya da farklı noktalarda. Lakin onun getirisini, götürüsünü, yararını tahlil etmeliyiz. Zihniyet değişikliği kural. Harcama yapmamak lazım, tasarruftan da fazla. Verimlilik en birincil önceliğimiz. Bu da kamudan başlar” değerlendirmesini yaptı. Sıkı para siyasetinin enflasyonla çabada olmazsa olmaz olduğunu söyleyen Sönmez, “Süreç ıslahatlarla desteklenmeli. Yatırımlarımızı özkaynakla yapmaya çalışıyoruz. İş dünyası bu bedelleri ödüyor. Çalışan bedel ödüyor. Kamunun da yapısal ıslahatlarla dayanak sağlamalı. 2025, 2024’ün meseleleriyle geldi. Ancak 2025’in öngörülebilirlik açısından daha yeterli bir yıl olmasını umut ediyoruz” dedi.
‘Stres birikti enflasyon önümüzde’
“İş dünyasında gerilim birikti” diyen Sönmez, bu durumun 2025’te de devam edeceğini belirterek, “Stres birikti, enflasyon önümüzde. Öngörülebilirliği şimdi yakalayamadık. 2025’te bunun hafiflemesini umut ediyoruz. Bunun için de gereken adımların atılacağına inanıyoruz. Bilhassa yüksek enflasyon, iş dünyasının kurallarını, iş yapış biçimlerini belirleyen bir faktör haline geldi. Bunun yanında döviz kuru dalgalanmaları ve düşük yatırımcı inancı de ekonomik büyümede istikrarsızlığa neden oldu. Sıkıntı bir yılı geride bırakıyoruz” değerlendirmesin yaptı.
‘Sanayi göçüne karşıyız’
Türkiye’de yatırım ortamının belirsizlikler ve öngörülemez düzenlemeler nedeniyle zayıfladığının altını çizen Süleyman Sönmez, “Yatırımcı inancını artırmak için yargı bağımsızlığının güçlendirilmesi, bürokrasinin azaltılması ve sektörel teşviklerin çeşitlendirilmesi şart” dedi. Şirketlerin yurt dışında yatırım yapmasının ehemmiyetine dikkat çeken Sönmez, “Şirketler şayet büyüme için gidiyorsa ülke için düzgün. Ancak bir kesim, bir beyin göçü üzere gidiyorsa bu ülke için eza demek. Kimi kesimlerde birtakım ülkeler tercihleri oldu Hazır giysi, Mısır gibi” dedi. “Ekonomi idaresi, orta vadeli planlar açıklasa da enflasyonu düşürme ve finansmana erişimi kolaylaştırma konusunda daha somut adımlar atmalı” diyen Sönmez, “Ülkemizin ABD ve Avrupa Birliği’ndeki ülkelere emsal halde planlanmış yeni kuşak bir sanayi siyaseti maddesine muhtaçlığı var. Türkiye’nin dünyadaki gelişmelere paralel olarak önemli bir biçimde planlama yapmaya başlaması gerekli. Bu kapsamda Devlet Planlama Teşkilatı gibisi bir kurumsal yapıyı da tekrar hayata geçirmeliyiz” tabirlerini kullandı.
Ekonomi idaresine inanç azaldı
TÜRKONFED’in 2024 yılı üçüncü çeyrek anketine nazaran her 4 KOBİ’den 3’ü finansmana erişimde zorluk yaşıyor. 2023’te iş hacimlerinin düştüğünü söyleyen KOBİ’lerin oranı yüzde 56.4 oldu. Son anketin, öteki anketlerden farkı ise iktisat idaresine yönelik inancın azalması oldu. Süleyman Sönmez, “Türkiye’de ‘potansiyelimiz çok büyük’, ‘coğrafi yapımız’, ‘çevik iş dünyasının önemi’ bahisleri daima konuşulur, bunların hepsi gerçek. Bunların daha verimli kullanmanın yolu da Anadolu’daki KOBİ’leri güçlendirmekle olur. Avrupa’ya gidiyorsunuz KOBİ’lerle 2040’ı, verimliliği konuşuyoruz. Türkiye’de de büyük işletmelerle KOBİ’ler ortasındaki verimlilik makası açılıyor. Avrupa’da da açılıyor. Lakin Avrupa’da bir açılıyorsa burada 10 açılıyor. KOBİ’ler için hem yeşil dönüşüm hem dijital dönüşüm ile ilgili başka bir finans kaynağı yaratmalıyız” dedi.
‘Enflasyon-faiz-kur sarmalından çıkmalıyız’
“Ülkenin taban fiyata endekslenmesi aslında bir düşünce, daha yüksek katma pahalı üretim yapmalıyız” diyen Süleyman Sönmez, “En büyük sıkıntımız Türkiye’de yüzde 50’nin üzerine taban fiyatlı olması. Ülkemiz son birkaç yıldır ‘enflasyon-faiz-kur’ sarmalında. Fiyat artışlarının toplumsal refah artışına katkı yapması için ekonomimizin ücret-enflasyon kısır döngüsünden çıkması gerekli. Zira fiyat artışlarının alım gücü ile refaha katkısını artırmak lakin enflasyonun denetim altına alınması ile mümkün. Yüksek katma bedel üretemediğimiz her süreç, bizi minimum fiyat iktisadına mecbur bırakıyor” diye konuştu.